Amsterdam, 29 juni 2022 — Het droge seizoen in Indonesië is nooit gemakkelijk geweest.
Droge wind waait uit Australië en er is bijna geen regenval, wat leidt tot grote bosbranden, verstikkende luchtvervuiling en verzengende hitte, samen met het energieverslindende effect dat het seizoen heeft op de bewoners.
Voor veel delen van Indonesië komt één probleem steeds vaker en met steeds groter regelmaat voor: droogte.
Het Indonesische Agentschap voor Meteorologie, Klimatologie en Geofysica (BMKG) heeft gewaarschuwd dat ernstige droogte kan worden gevoeld in zeven van de provincies van het land, met droogte op het tweede niveau in veel meer, waaronder Jakarta.
In juli waren 55 districten en steden al begonnen met het implementeren van noodmaatregelen voor watertekorten.
Het overgrote deel van het Indonesische waterverbruik (70%) gaat naar de landbouw, met minder dan 10% voor huishoudelijke, gemeentelijke of industriële doeleinden. De meeste landbouwwatervoorraden zijn afkomstig van regenwater en de irrigatie blijft beperkt en van een kwaliteit die voor verbetering vatbaar is. En vaak slecht onderhouden.
Het resultaat is dat de droge seizoenen de boeren bijzonder hard treffen.
Ironisch genoeg heeft Indonesië als geheel een overschot aan water, maar het meeste ligt op minder bevolkte eilanden zoals Kalimantan en Papua. Papoea heeft bijvoorbeeld 70% van de Indonesische watervoorziening, maar slechts 13% van de bevolking. Om voor de hand liggende redenen is het herverdelen van water van het ene eiland naar het andere vrijwel onmogelijk, zodat elk eiland apart moet worden bekeken.
Miljoenen mensen op Java worstelen al jaren om toegang te krijgen tot water tijdens het droge seizoen. In 2017 droogden putten en rivieren op in delen van Midden-Java, waaronder cruciale regenwaterreservoirs voor de watervoorziening van dorpen. Mensen werden gedwongen om water te kopen van bestelwagens, wat leidde tot enorme prijspieken. De Jakarta Post meldde dat 5.000 liter water gewoonlijk ongeveer IDR 100.000 (AU$10) kost, maar in september 2017 sprong naar IDR 300.000 (AU$30) vanwege de toegenomen vraag. Huishoudens gaven in het slechtste seizoen van het seizoen tot IDR 1.000.000 (AU$100) per maand uit aan water. Vergelijkbare problemen deden zich voor in september 2018, toen regeringen 30 miljoen liter water over Java leverden aan uitgedroogde dorpen.
Java’s watertekort is volledig door de mens veroorzaakt. Klimaatverandering leidt tot langere en drogere droge seizoenen en kortere maar nattere natte seizoenen, waardoor de watervoorziening, de rijstproductie en de veestapel worden aangetast. Toenemende verstedelijking, aantasting van het milieu en meer landbouw hebben het ook moeilijker gemaakt om regenwater op te vangen en op te slaan, zodat als het regent, het meeste gewoon wegvloeit, in rivieren stroomt en zelfs overstromingen veroorzaakt, in plaats van te worden opgeslagen voor toekomstig gebruik.
Tot overmaat van ramp zijn de rivieren van Java zwaar vervuild en ongeschikt voor meer dan veeteelt en irrigatie. Slechts vier van de 44 grote rivieren van Java voldoen het hele jaar door aan normen die bekend staan als klasse 2 – geschikt voor waterrecreatie, maar niet om te drinken – en verschillende zijn beladen met slib veroorzaakt door erosie en landbouw. De Ciliwung-rivier, die door West-Java en Jakarta stroomt, voldoet niet eens aan de klasse 4-normen, wat betekent dat het alleen geschikt is voor irrigatie. Bijna de helft van het grondwater in Jakarta is verontreinigd met uitwerpselen, terwijl 80% e. coli – belangrijke oorzaken van mogelijk dodelijke diarreeziekten zoals tyfus. Een uitbraak in juli van hepatitis A die meer dan 1100 mensen trof in Pacitan, Oost-Java, werd toegeschreven aan slecht water, sanitaire voorzieningen en hygiëne, en volgde op soortgelijke uitbraken in hetzelfde district in 2013 en 2014.
Hoewel er geen snelle oplossing is, zijn er wel duurzame maatregelen die de gevolgen van droogte kunnen helpen verlichten. Het bouwen van meer reservoirs is een mogelijke oplossing – dit jaar zijn er inderdaad 26 nieuwe reservoirs gepland voor voltooiing op Java – maar de focus moet ook liggen op het verbeteren van de bestaande voorraden. Rivieren en grondwater zijn in heel Java zwaar vervuild, en met slechts 20% van de bevolking van het land die leidingwater gebruikt, moeten lokale bronnen worden schoongemaakt en verbeterd als het eiland wil voorkomen dat het bruikbare water opraakt. Huiseigenaren moeten ook worden ondersteund om van boorputten en putten naar leidingwater te gaan en het belangrijke effect ervan op ecologische duurzaamheid te begrijpen.
Daarnaast moet Indonesië overstappen op minder waterintensieve gewassen en vee. De productie van rijst, het belangrijkste hoofdbestanddeel van het land, verbruikt een enorme hoeveelheid water, maar boeren in het hele land – zelfs in droogtegevoelige gebieden – worden aangemoedigd om de rijstproductie te verhogen om zelfvoorzienend te worden. Om dit te doen zonder de watervoorziening te belasten, moet de irrigatie drastisch worden verbeterd. Ook gewassen die meer geschikt zijn voor droge streken, zoals cassave en zoete aardappel, zouden beter ondersteund moeten worden. In het hele land zijn al een aantal lokale initiatieven ontstaan die inwoners aansporen om traditionele gewassen te eten, zoals die in Oost-Indonesië waar sagopap en gestoomde cassave worden gevierd.
Ten slotte willen bewoners zelf betrokken worden bij het aandringen op verandering. Een recente video van BBC Indonesia zag gebruikers van sociale media geschokt reageren toen het watertekort van Java werd benadrukt, waarbij een commentator op YouTube opmerkte: “Deze video heeft mijn ogen volledig geopend. Ik maakte me nooit zorgen over water, omdat ik ervan uitging dat zolang ik ervoor betaalde, het mijn recht was om het te gebruiken. Maar het blijkt dat het niet zo eenvoudig is.”
Met meer bewustzijn kunnen de inwoners van Java de regering misschien overtuigen om in te grijpen voordat het te laat is.
